Elektriğin İcadı ve Tarihsel Gelişimi

Hiç şüphesiz ki insanlık tarihinin en önemli icadı elektriktir. Aklınıza pek çok farklı icat gelebilir ama bu icatların tamamına yakını elektrik olmadan çalışmaz. Kullanım alanı hayatımızın neredeyse tamamını kaplayan elektriğin icadı ve tarihsel gelişimi konusuna değineceğiz.

Elektriğin Tarihsel Gelişimi

Filozof Thales

M.Ö. 600’lü yıllara dayanan elektriğin icadı gerçekleşmemiş olsaydı insanlık asla bu kadar gelişemezdi. Filozof Thales, kehribarı kumaşa sürterek saman ve tahta parçalarını çekmeyi başardı. Böylelikle statik elektrik ilk kez gözlemlendi.

William Gilbert

İngiliz fizikçi William Gilbert (1540-1608) bu deneyleri yineledi ve Yunanca kehribar anlamına gelen elektron sözcüğünden “electricity” kelimesini türetti. Böylelikle elektrik kavramı hayatımıza girmiş oldu. Ayrıca William Gilbert, başka cisimlerde de elektriksel özelliklerin bulunduğunu kanıtladı. William Gilbert’e kadar, elektrik ve manyetizma aynı şey olarak görülüyordu. William “Mıknatıs sadece manyetik cisimleri çeker, elektrikse her şeyi” dedi ve bu iki kavramı birbirinden ayırdı. William Gilbert, ilk elektrik ölçüm aracını, elektroskobu icat etti.

Stephan Grak

1729’da İngiliz fizikçi Stephan Grak, yalıtkanlık ve iletkenlik kavramlarını geliştirdi. Bundan dört yıl sonra Fransız Charles François, elektriğin iki cinste karşımıza çıktığını ileri sürdü; pozitif ve negatif. Ayrıca temel elektrik kanunlarından birisi olan “Benzer yükler birbirini çeker, farklı yükler birbirini iter” düşüncesinin sahibidir.

1746’da Benjamin Franklin, ünlü uçurtma deneyini yaparak elektriğin atmosferde de bulunduğunu kanıtladı.

Benjamin Franklin

1771 yılında Alessandro Volta, elektrometreyi icat etti. Elektrik konusundaki ilk önemli buluş da Volta’ya aittir. Alessandro Volta, ilk gerçek üretici yapmayı başardı. Bu sayede ilerleyen yıllarda Humphry Davy, insanların elektrikle çalışan telgraftan yararlanarak haberleşebileceği fikrini ortaya koydu.

1820’de Andre Marie Ampere, elektrik konusunda çeşitli kitaplar yayımladı. Christian Oersted ve Ampere’in ilkeleri sayesinde ölçümlemelerin mıknatıs kullanarak yapılabileceği ortaya çıktı.

1827’de Georg Simon Ohm kendi soyadıyla anılan elektrik yasasını olan Ohm Yasası’nı açıkladı.

Thomas Johann Seeback

1832 yılına gelindiğinde Salamo Christoph Schveigger ve Thomas Johann Seeback, çok önemli buluşlara imza attılar. Seeback elektromotor güç kavramını icat ederken Schveigger de ilk galvanometreyi (mıknatıslı iğneden oluşan, sapmaları gözleme yoluyla elektrik akımının derecesini ölçen aygıt) yaptı.

Alman fizikçi ve matematikçi olan Friedrich Gauss ve Alman fizikçisi Wilhelm Eduard Weber elektromanyetik bir telgraf sistemi geliştirdiler. 9.000 feet (2,74 kilometre) uzunluğunda olan tek bir tel ve manyetik bir iğne kullanarak haberleştiler. Üstelik bu haberleşmede sadece 5 farklı işaretin yeterli olduğunu da kanıtladılar.

1876 yılında ABD’li Charles Francis Brush, bobin dinamoyu keşfetti.

Alexander Graham Bell

Tarihler 1876’yı gösterdiğinde ABD vatandaşı olan Alexander Graham Bell, elektrik titreşimlerini sese dönüştürmeyi başararak telefonu icat etti. Bu icat insanlık için adeta bir dönüm noktası niteliğindeydi.

Thomas Alva Edison

Telefonun icadından bir yıl sonra Thomas Alva Edison, sesi kaydedebilen ve yineleyebilen gramofonu geliştirdi. Edison, karbon flamanlı akkor lambayı da buldu. Hayatı boyunca hareketli resim kamerası, projektör ve teyp gibi birbirinden önemli buluşları vardır ve toplamda 1093 patent almıştır.

• 1880 yılında San Fransisco’da elektriği satmak amacıyla California Electric Light Company şirketi kuruldu.
• 1881’de E.W. v. Siemens, elektrikli tramvayı yaptı.
• 1882’de Wisconsin’de ilk hidroelektrik santrali açıldı.

Nikola Tesla

1883 yılına gelindiğinde Tesla bobini Nikola Tesla tarafından bulundu. Bu bobin sayesinde elektriğin gerilimi dönüştürülebilecek ve uzak mesafelere iletimi kolaylaştırılacaktı. Bu trafo, Tesla’ya ait olan alternatif akım projesinin önemli bir ayağıydı.

1887’de Tesla, alternatif akım jeneratörünü buldu. Artık elektrik, uzun mesafelere çok daha kolay iletilebilecekti.

1888’de Heinrich Hertz, radyo dalgalarını keşfederek ölçmeyi başardı.

Guglielmo Marconi

• 1892’de Guglielmo Marconi tarafından sinyaller birkaç kilometre uzağa ulaştırıldı. Telsiz telgraf böylelikle ortaya çıktı. Sonrasında ise ilk kıtalar arası radyo sinyalleri gönderdi. (Burada bahsetmemiz gereken bir nokta var. Radyo, Marconi’nin değil Nikola Tesla’nın icadı olarak kabul görülür.)
• 1895 yılında alternatif akım üreten ilk jeneratör kuruldu. (Niagara şelalesine)
• 1897’de Hertz tarafından bulunan radyo dalgaları Tesla ile hayat buldu ve Radyo doğdu.
• 1911’de ilk elektrikli klima W. Carrier tarafından icat edildi.
• 1930 ABD’li elektrik mühendisi V. Bush’un yönetimi altında Cambridge’de bulunan MIT’te (Massachusetts Teknoloji Enstitüsü) ilk bilgisayar yapıldı.
• 1942 yılında başlanan ilk elektronik bilgisayarın yapımı 1945 yılında tamamlandı.
• 1947 yılında John Bardeen, William Bradford Shockley ve Walter H. Brittain, transistörü buldular. Bu üç isim 1956 yılında Nobel Fizik

John Bardeen

Ödülü’nü paylaştılar. Transistörler elektronik alanında bir devrim olarak kabul görülür ve bilgisayar teknolojisinin gelişmesini sağladı.

1954 yılında Dünyanın ilk nükleer santrali Rusya’da kuruldu ve elektrik üretimine başladı.

yüzyılın başında, 2000 yılında deniz dalgalarının hareketlerinden faydalanarak enerji üreten ilk santral İskoçya’da kuruldu.

Elektriğin Hayatımızdaki Önemi

Yüzyıllardır geliştirilen elektriğin hayatımızdaki önemi saymakla bitmez. Günlük hayatımızda hemen her şeyi elektrik sayesinde kullanırız. Elektrik olmasaydı adeta taş devrinde yaşıyor olurduk. Ev aletleri, ışık, internet, bilgisayar derken hayatımızda bulunan şeylerin tamamı yok olurdu desek abartmış sayılmayız. Kısaca özetlemek gerekirse, elektrik insanlar için bir nevi yaşam kaynağıdır.